Verantwoordelijkheid nemen, op het werk en thuis

Sinds ik terug ben van een marketingtraining, is er iets dat me dwars zit. Ik kon de vinger er niet op leggen. Vanochtend viel het kwartje. Tijdens de training kregen we de vraag: Wat is jouw doorn in het oog? De insteek was om onze missie voor de wereld helder te krijgen.

Ik was eigenlijk nog steeds op zoek naar die doorn in mijn oog, maar voelde hem vanochtend keihard steken. Ik erger me enorm als mensen hun eigen verantwoordelijkheid niet nemen. En wat zijn er veel die dat niet doen! Medewerkers, collega’s, buren, familieleden – ik loop er in mijn werk tegenaan, maar ook in mijn privéleven kom ik ze tegen. Durven ze het niet? Zien ze het niet? Denken ze alleen maar aan zichzelf? 

Eigen regie in de zorg

De afgelopen jaren heb ik veel in de ouderenzorg gewerkt. Het werk in deze sector is sterk gericht op de cliënt, die zoveel mogelijk de eigen regie moet voeren. Lang niet iedereen die actief is in de ouderenzorg, past dit principe daadwerkelijk toe. Dat is inderdaad erg lastig, gezien de beschikbare financiën en de continue stroom van veranderingen (“Zucht, wéér anders werken”), maar toch klopt daar iets niet.

Toen ik dit eens nader ging bekijken in een team waar het enorm uit de hand liep met het zorgniveau, viel me op dat veel teamleden alles afschoven.

• Ze wezen naar het verleden: “Ja, maar bij de vorige manager…”
• Ze wuifden het weg: “O ja, dat heb ik wel gezien, maar ….”
• Hun werktijd liet het niet toe: “Ik werk maar 3 uurtjes, dus dat hoort bij mijn collega, die werkt 8 uur.”
• Ze hielden vast aan het vertrouwde: “Maar zo doen we het altijd al.”

Kortom, het lag nooit aan hen. 

Deze mensen namen zelf geen eigen regie of verantwoordelijkheid voor hun werk, rol, handelen. En dat snap ik niet. Als ik dan het gesprek aanging, bleek vaak dat ze totaal niet bezig waren met verantwoordelijkheid, of zich er niet bewust van waren.

Ik vind het gek, raar en niet van deze tijd om je verantwoordelijkheid niet te nemen. Dat zeg ik dan ook als het in een gesprek gaat over afschuifgedrag, uitstelgedrag of klaaggedrag. JIJ kunt hier wat aan doen, JIJ bent de hoofdrolspeler, en je gedraagt je als een slachtoffer.

Wat doe JIJ eraan? 

Vanuit een heel ander perspectief schiet me een coaching-gesprek met een manager te binnen. De relatie tussen haar en haar leidinggevende was niet optimaal. Het MT waarvan ze deel uitmaakte, was allesbehalve open-minded en inspiratievol. In het gesprek blies ze stoom af, zoals ze al vaker had gedaan. Dat is prima, noodzakelijk en goed, omdat het je helpt om de emotie eraf te halen.

Maar toen besefte ik, dat ze een keus had en dat zij dit niet zag. Ik legde haar dat voor met de vervolgvraag: “Wat doe JIJ eraan? Het speelt al veel langer, maar blijkbaar is het nog steeds een enorme irritatie voor je.” 

En toen was het stil. Zoals dat ook gebeurde toen ik deze vraag stelde aan de zorgmedewerkers hierboven. Ik onderkende dat zij in de weerstand zaten, zich afzetten en de verantwoordelijkheid afschoven. Kortom: zich NIET verantwoordelijk voelden. Toen ik hun vroeg wat ze zelf deden om de situatie te veranderen, vielen ze helemaal stil.

Ook jij moet je aan de afspraken houden

Het is in mijn ogen zo simpel. Je bent volwassen. Je hebt je handtekening gezet onder een zakelijke overeenkomst. Daar staat helder in dat jij een rol vervult als manager, verzorgende, schoonmaker of noem maar op, en dat je XX uur per week werkt. In ruil hiervoor krijg je elke maand salaris. Beide partijen zijn het hierover eens en moeten zich aan de afspraken te houden. De werkgever doet dit doorgaans wel, want die betaalt je elke maand netjes uit. Waarom zou jij je dan niet aan de afspraken houden?

Neem je verantwoordelijkheid en kies je koers

Om mijn gesprekspartner uit de weerstand en in beweging te krijgen, zet ik 3 stappen in het gesprek: 

1. Ik wijs de ander op de eigen verantwoordelijkheid (in zakelijke en privésituaties)
2. Ik leg uit dat de ander altijd een keuze heeft
3. Ik bied ondersteuning in het proces om tot een keuze te komen

Mijn ervaring is dat de weerstand afneemt. De ander beseft dat hij of zij de eigen regie kan terugnemen en zelf kan besluiten hoe het verder gaat. 

De keuze die de ander uiteindelijk maakt, is gebaseerd op intrinsieke motivatie en persoonlijke drijfveren. Als jij als leidinggevende weet wat deze zijn, kun je nog beter ondersteunen.